ဓာတ္ပံုထဲက ဇာတ္လမ္းမ်ား (၂)

Second Indochina War (သို ့မဟုတ္) Vietnam Conflict လို ့လဲ ေခၚၾကတဲ့ ဗီယက္နမ္ စစ္ပြဲဟာ တ႐ုတ္ ၊ ေျမာက္ကိုးရီးယား ၊ ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စု စတဲ့ ကြန္ျမဴနစ္ အင္အားၾကီး ႏိုင္ငံမ်ား ေနာက္ခံျပဳ ထားတဲ့ ေျမာက္ဗီယက္နမ္ နဲ ့ အေမရိကန္ ၊ ေတာင္ကိုးရီးယား ၊ ၾသစေတးလ်ား စတဲ့ ကြန္ျမဴနစ္ စနစ္ကို မလိုလားတဲ့ အင္အားၾကီး ႏိုင္ငံမ်ား ေနာက္ခံျပဳ ထားတဲ့ ေတာင္ဗီယက္နမ္ တို ့ၾကား ျဖစ္ခဲ့တဲ့ စစ္ပြဲပါ ။

ဒုတိယ ကမာၻစစ္ ေနာက္ပိုင္း ကြန္ျမဴနစ္ ႏိုင္ငံမ်ားနဲ ့ အေနာက္အုပ္စု ႏိုင္ငံေတြၾကား အားျပိဳင္မႈ တစ္ခုျဖစ္တဲ့ အဲဒီ စစ္ပြဲဟာ ဗီယက္နမ္ ရဲ ့ အိမ္နီးခ်င္း ႏိုင္ငံေတြ ျဖစ္တဲ့ ကေမာၻဒီးယား နဲ ့ လာအို ႏိုင္ငံေတြထိ ပ်ံ ့ႏွံ ့ခဲ့တယ္ ။ ဗီယက္နမ္ စစ္ပြဲဟာ အေမရိကန္ နဲ ့ ေတာင္ဗီယက္နမ္ အတြက္ ကြန္ျမဴနစ္ စနစ္မျပန္ ့ ပြားရေအာင္ တားဆီးတဲ့ စစ္ပြဲတစ္ခု ျဖစ္ျပီး ၊ ေျမာက္ဗီယက္နမ္ အတြက္ ကေတာ့ နယ္ခ်ဲ ့ေတြကို တြန္းလွန္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရး စစ္ပြဲ တစ္ခု ျဖစ္တယ္ ။

၁၉၇၅ မွာ ဗီယက္နမ္ စစ္ပြဲ အဆံုးသတ္ ခဲ့ျပီး ကြန္ျမဴနစ္ စနစ္ကို လိုလားတဲ့ ေျမာက္ဗီယက္နမ္ ဖက္က ေအာင္ပြဲခံ ခဲ့တယ္ ။ ဗီယက္နမ္ စစ္ပြဲဟာ အေမရိကန္တို ့ ပထမဆံုး ႐ႈံးနိမ့္ ခဲ့တဲ့ စစ္ပြဲ ျဖစ္တယ္ ။ စစ္ပြဲ ကာလ အတြင္းမွာ ေတာင္ဖက္ကေရာ ၊ ေျမာက္ဖက္ကေရာ ႏွစ္ဖက္စလံုး စစ္ရာဇဝတ္မႈ အမ်ားအျပားကို က်ဴးလြန္ခဲ့ ၾကျပီး အျပစ္မဲ့ အရပ္သား အမ်ားအျပား ေသခဲ့ရတယ္ ။

ေတာင္ဗီယက္နမ္္ဖက္က အေမရိကန္ စစ္သား ၅၈၁၅၉ နဲ ့ ေတာင္ကိုးရီးယား စစ္သား ၅၀၉၉ အပါအဝင္ စစ္သား ၃သိန္းေက်ာ္ ေသျပီး ၁ သန္းခြဲ နီးပါး ဒဏ္ရာရခဲ့တယ္ ။ ေျမာက္ဗီယက္နမ္ ဖက္က စစ္သား ၁ သန္းေက်ာ္ ေသျပီး ၆ သိန္းေက်ာ္ ဒဏ္ရာရ ခဲ့တယ္ ။ စစ္ပြဲကာလ အတြင္း ဗီယက္နမ္မွာ အရပ္သား ၂ သိန္း နဲ ့ ၂ သန္းၾကား ၊ ကေမာၻဒီယားမွာ အရပ္သား ၂ သိန္းနဲ ့ ၃ သိန္းၾကား ၊ လာအိုမွာ အရပ္သား ၂ ေသာင္း နဲ ့ ၂ သိန္းၾကား ေသခဲ့ရတယ္ ။


ေအာက္ကဓာတ္ပံု ၂ ပံုက ဗီယက္နမ္ စစ္ပြဲ ကာလ အတြင္း ဂ်ပန္ ဓာတ္ပံုဆရာ Kyoichi Sawada ႐ိုက္ခဲ့တဲ့ ဓာတ္ပံုေတြ ထဲက ဓာတ္ပံု ၂ပံုပါ ။




အေမရိကန္ တို ့ရဲ ့ ဗံုးၾကဲမႈက လြတ္ေအာင္ ေခ်ာင္းကို ျဖတ္ျပီး ေျပးလာတဲ့ ဗီယက္နမ္ မိသားစု ပံုက ၁၉၆၅ မွာ World Press Photos of the Year အျဖစ္ အေ႐ြးခံရျပီး ၊ Vietcong စစ္သား တစ္ေယာက္ရဲ ့ အေလာင္းကို အေမရိကန္ စစ္သားေတြက ကားေနာက္မွာ ၾကိဳးနဲ ့ ခ်ီျပီး ဆြဲလာတဲ့ ပံုက ၁၉၆၆ မွာ World Press Photos of the Year အျဖစ္ အေ႐ြး ခံခဲ့ရတယ္ ။ သူ ့ရဲ ့ Vietnam စစ္ပြဲ ဓာတ္ပံု ေတြေၾကာင့္ Kyoichi Sawada ဟာ ၁၉၆၆ မွာ Pulitzer Prize for Photography ဆုကို ရခဲ့တယ္ ။

ေအာက္ကပံု ကေတာ့ အေမရိကန္ ဓာတ္ပံုဆရာ Eddie Adams ႐ိုက္ခဲ့တဲ့ ေတာင္ဗီယက္နမ္ ဖက္က General Nguyen Ngoc Loan က Saigon ျမိဳ ့လယ္ လမ္းမေပၚမွာ လက္ေနာက္ျပန္ ၾကိဳးတုပ္ ထားတဲ့ အရပ္ဝတ္နဲ ့ လူတစ္ေယာက္ရဲ ့ ေခါင္းကို ေသနတ္နဲ ့ ေတ့ျပီး ပစ္ေနတဲ့ ပံုပါ ။


အဲဒီ ဓာတ္ပံုေၾကာင့္ ၁၉၆၉ မွာ Pulitzer Prize for Spot News Photography နဲ ့ World Press Photo ဆုကို Eddie Adams ရခဲ့တယ္ ။ ေသနတ္နဲ ့ပစ္ျပီးေတာ့ General က သူ ့နားကို ေလွ်ာက္လာျပီး “ငါ့လူေတြ နဲ ့ မင္းတို ့ လူေတြ အမ်ားၾကီးကို သူတို ့ သတ္ခဲ့တယ္” ဆိုျပီး ေျပာတယ္လို ့ Adams က ျပန္ေျပာ ျပတယ္ ။

ဓာတ္ပံုဆရာ Adams ကိုယ္တိုင္ General Nguyen ဘာေၾကာင့္ အဲဒီလူကို ပစ္သတ္တာလဲ ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းကို မသိရေသးခင္ အျခားဓာတ္ပံု ေတြနဲ ့ အတူ သတင္းစာ ေတြမွာ အဲဒီဓာတ္ပံုကို ေဖာ္ျပခဲ့ ၾကတယ္ ။ အဲဒီဓာတ္ပံုဟာ ဗီယက္နမ္ စစ္ပြဲရဲ ့ အက်ဥ္းတန္ ျမင္ကြင္း တစ္ခု အျဖစ္ တကမာၻလံုးကို လႈပ္လႈပ္႐ွား႐ွား ျဖစ္ေစခဲ့တယ္ ။ အထူးသျဖင့္ ဗီယက္နမ္ စစ္ပြဲကို ဆန္ ့က်င္ လႈပ္႐ွား သူေတြဟာ ယူနီေဖာင္းဝတ္ အရာ႐ွိ တစ္ေယာက္ အေနနဲ ့ အရပ္ဝတ္နဲ ့ လူတစ္ေယာက္ကို ျမိဳ ့လယ္ေကာင္မွာ ပစ္သတ္တာဟာ မင္းမဲ့ စ႐ိုက္ဆန္ဆန္ ေသြးေအး လူသတ္မႈတစ္ခုသာ ျဖစ္တယ္လို ့ Grneral Nguyen ကို ႐ႈံ ့ခ်ခဲ့ ၾကတယ္ ။

ဓာတ္ပံုထဲမွာ အသတ္ခံ ရတဲ့သူဟာ Vietcong Captain Nguyen Van Lem ဆိုသူ ျဖစ္ျပီး သူဟာ သူလွ်ိဳ လုပ္ေနသူ တစ္ေယာက္လဲ ျဖစ္တယ္ ။ သူ ့ကို ဖမ္းမမိခင္မွာ သူဟာ ေတာင္ဗီယက္နမ္ ရဲအရာ႐ွိေတြ ၊ အစိုးရ ဝန္ထမ္းေတြ နဲ ့ မိသားစုဝင္ အမ်ားအျပားကို ပစ္သတ္ခဲ့တယ္ ။ အသတ္ခံရတဲ့ သူေတြထဲမွာ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသားေတြလဲ ပါသလို ၊ ရဲခ်ဳပ္တာဝန္ကိုပါ ပူးတြဲ ထမ္းေဆာင္ေနတဲ့ General Nguyen နဲ ့ ရင္းႏွီးသူေတြ လဲပါတယ္ ။

အေၾကာင္းရင္း မွန္ ထြက္ေပၚလာျပီး ေနာက္မွာလဲ ဖမ္းမိျပီးသား လူတစ္ေယာက္ကို ဒီလိုသတ္တာဟာ မင္းမဲ့စ႐ိုက္သာ ျဖစ္တယ္ဆိုျပီး General Nguyen ကို စစ္ရာဇဝတ္မႈ က်ဴးလြန္သူ လူသတ္သမား အျဖစ္ ႐ႈံ ့ ခ် ေနၾကတဲ့ သူေတြ ဒီေန ့ အထိ ႐ွိသလို ၊ General Nguyen ေနရာမွာဆို မိမိရဲ ့ မိတ္ေဆြေတြ နဲ ့ ရဲေဖာ္ရဲဖက္ေတြကို ရက္ရက္စက္စက္ သတ္ခဲ့တဲ့သူကို ေသြးပူေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ဖမ္းမိရင္ လူတိုင္း ဒီလိုလုပ္ မိမွာပဲ ၊ ဒါဟာ ရာဇဝတ္ေကာင္ သူလွ်ိဳတစ္ေယာက္ကို ထိုက္သင့္တဲ့ အျပစ္ေပးတာပဲ ျဖစ္တယ္လို ့ ျမင္ၾကတဲ့ သူေတြလဲ ႐ွိတယ္ ။

ေနာက္ပိုင္းမွာ ဓာတ္ပံုဆရာ Adams က သူ ့ရဲ ့ ဓာတ္ပံုေၾကာင့္ General Nguyen ကို သူ ့ရဲ ့ စစ္ပြဲ အတြင္း စြမ္းေဆာင္မႈေတြ အတြက္ သူရဲေကာင္း တစ္ေယာက္ အေနနဲ ့ လူေတြ မျမင္ၾကေတာ့ တာကို ေနာင္တ ရမိတယ္လို ့ ေျပာခဲ့တယ္ ။ သူဓာတ္ပံု ဆရာလုပ္တာဟာ အျခားသူ တစ္ေယာက္ကို ထိခိုက္ေစလိုတဲ့ ရည္႐ြယ္ခ်က္နဲ ့ လုပ္တာ မဟုတ္တဲ့ အတြက္ သူ ့ဓာတ္ပံုေၾကာင့္ လူတစ္ဦး ထိခိုက္ခဲ့ ရတာကို စိတ္မေကာင္းတဲ့ အေၾကာင္းေျပာ ခဲ့တယ္ ။

Time မဂၢဇင္းမွာ Adams က “The general killed the Viet Cong; I killed the general with my camera. Still photographs are the most powerful weapon in the world. People believe them; but photographs do lie, even without manipulation. They are only half-truths. What the photograph didn't say was, 'What would you do if you were the general at that time and place on that hot day, and you caught the so-called bad guy after he blew away one, two or three American people?” လို ့ေရးခဲ့တယ္ ။

General Nguyen ဟာတိုက္ပြဲ တစ္ခုမွာ ေျခေထာက္ကို ဒဏ္ရာ ျပင္းထန္စြာ ရခဲ့တဲ့ အတြက္ သူ ့ကို အေမရိကန္ ကို ပို ့ျပီး ကုသခဲ့တယ္ ။ ေတာင္ဗီယက္နမ္ ေတြ စစ္႐ႈံးျပီး ေနာက္မွာ General ဟာ အေမရိကန္မွာပဲ ေသတဲ့ထိ အေျခခ် ေနထိုင္ခဲ့တယ္ ။ သူမေသခင္မွာ ဓာတ္ပံုဆရာ Adams ဟာ General နဲ ့ သူ ့ မိသားစုကို ကိုယ္တိုင္ သြားေတြ ့ျပီး ေတာင္းပန္ ခဲ့တယ္ ။ ေအာက္က video က သူ႐ိုက္ခဲ့တဲ့ အဲဒီ ဓာတ္ပံု နဲ ့ပတ္သက္ျပီး သူ ့ရဲ ့ ခံစားခ်က္ကို Adams ျပန္ေျပာျပ တာပါ ။




ေအာက္က ပံုကေတာ့ ဓာတ္ပံုဆရာ Huynh Cong Ut ၁၉၇၃ မွာ Pulitzer Prize ရခဲ့တဲ့ ဓာတ္ပံုပါ ။ ဗီယက္နမ္ စစ္ပြဲ ဓာတ္ပံုေတြထဲက လူသိအမ်ားဆံုး ဓာတ္ပံုတစ္ပံုပါ ။ ဒီဓာတ္ပံုေၾကာင့္ ဗီယက္နမ္ စစ္ပြဲ ဆန္ ့က်င္ေရး လႈပ္႐ွားမႈေတြ ပိုအားေကာင္း ခဲ့တယ္ ။


အေမရိကန္ နဲ ့ ေတာင္ဗီယက္နမ္ တပ္က ေျမာက္ဗီယက္နမ္ တပ္ေတြ႐ွိေနတဲ့ ႐ြာလို ့ သံသရ ႐ွိတဲ့ ႐ြာတစ္႐ြာ ေပၚကို Napalm ဗံုးၾကဲ ခ်ျပီးေနာက္ ႐ြာထဲမွာ ႐ွိေနတဲ့ ကေလးေတြ ေဘးလြတ္ရာ ကိုေျပးလာတဲ့ ပံုပါ ။ Napalm ဗံုးဟာ သာမန္ ဗံုး အမ်ိဳးအစား မဟုတ္ပဲ ေလာင္စာဆီ တစ္မ်ိဳးကို ဂ်ယ္လီလို ျပစ္ေနေအာင္ လုပ္ထားတဲ့ ေလာင္စာဗံုး တစ္မ်ိဳးပါ ။ ရန္သူ ့ စခန္းေတြ ၊ ျမိဳ ့႐ြာေတြကို မီး႐ႈိ ့ျပီး ရန္သူေတြကို ေျခာက္လွန္ ့ ထုတ္ဖို ့ အတြက္ အဓိက သံုးတယ္ ။ Napalm ဗံုးဟာ ေပါက္ျပီးရင္ carbon monoxide ေတြထုတ္တဲ့ အတြက္ လူေတြ အသက္႐ႉက်ပ္ မူးေမ့လဲျပီး မီးေလာင္ခံ ၾကရတယ္ ။ ဗံုးမွာပါတဲ့ ေလာင္စာေတြ လူကိုထိရင္ အသားမွာ ကပ္ေနျပီး မီးေလာင္ ဒဏ္ရာကို ျပင္းစြာခံစားရတယ္ ။

ဓာတ္ပံုထဲက အဝတ္အစား မပါပဲ ေျပးလာတဲ့ ေကာင္မေလးက ၉ႏွစ္သမီး Kim Phuc ပါ ။ သူ ့ရဲ ့ ေက်ာကုန္းနဲ ့ လက္မွာ ဆိုးဆိုး႐ြား႐ြား မီးေလာင္ခံ ထားရတယ္ ။ မီးေလာင္ေနတဲ့ သူ ့အဝတ္အစား ေတြကို ခၽြတ္ျပီး ေျပးလာတာပါ ။ အေ႐ွ ့ဆံုးက ေကာင္ေလး ကေတာ့ ၁၂ ႏွစ္သား Kim ရဲ ့ အစ္ကို Phan Thanh Tam ပါ ။ အေနာက္ကို လွည့္ၾကည့္ေနတဲ့ ေကာင္ေလးက Kim ရဲ ့ ေမာင္ေလး ၅ႏွစ္သား Phan Thanh Phuoc ပါ ။ က်န္တဲ့ ကေလး ႏွစ္ေယာက္က Kim ရဲ ့ ဝမ္းကြဲ ေမာင္ႏွစ္မ Ho Van Bo နဲ ့ Ho Thi Ting ပါ ။

ေအာက္ကဓာတ္ပံုကေတာ့ ၁၉၇၃ မွာ ဓာတ္ပံုဆရာ Chick Harrity ႐ိုက္ခဲ့တဲ့ Saigon ျမိဳ ့ရဲ ့လမ္းေပၚမွာ ေရာဂါသည္ ညီမေလးကို စကၠဴပုံး ထဲထည့္ျပီး ေတာင္းရမ္းေနတဲ့ ေကာင္ေလး တစ္ေယာက္ပံုပါ ။


အဲဒီ ဓာတ္ပံုက အေမရိကန္ေတြကို ရံပုံေငြေတြ စုထည့္ၾကျပီး ေရာဂါသည္ ေကာင္မေလးကို အေမရိကန္ ႏိုင္ငံကို ေခၚယူ ႏွလံုးခြဲစိပ္ ကုသေပးၾကတဲ့ အထိ ဆြဲေဆာင္ႏိုင္ခဲ့တယ္ ။ ႏွလံုးခြဲစိပ္ ကုသေပးျပီး ေနာက္မွာ အေမရိကန္ မိသားစု တစ္စုက အဲဒီ ေကာင္မေလးကို ေမြးစားခဲ့ ၾကတယ္ ။ လူတစ္ေယာက္ရဲ ့ ဘဝကို ေျပာင္းလဲတဲ့ အထိ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ အဲဒီ ဓာတ္ပံုကို ႐ိုက္ခဲ့တဲ့ Chick Harrity ကို White House News Photographers’ Association (WHNPA) က ၂၀၀၅ ခုႏွစ္မွာ Lifetime Achievement Award ကို ေပးခဲ့တယ္ ။ အဲဒီေန ့ က Chick Harrity ကို သူ ့ွဓာတ္ပံုမွာ ပါတဲ့ စကၠဴပံုးထဲက ေကာင္မေလး Tran Thie Het Nhanny ကိုယ္တိုင္ ဆုတက္ ေပးခဲ့တယ္ ။


Baby in the box လို ့ နာမည္ေပး ထားတဲ့ အဲဒီ ဓာတ္ပံုထဲက ေကာင္မေလး နဲ ့ ဓာတ္ပံုဆရာ အေၾကာင္းကို လူေတြသိ ၾကေပမဲ့ ဓာတ္ပံုထဲက ေကာင္ေလး အေၾကာင္းကိုေတာ့ ဘယ္မွာမွ ေရးထားတာ မေတြ ့ရဘူး ။ ဘယ္သူမွ သိၾကပံု မရဘူး ။ ဓာတ္ပံုထဲက ေကာင္ေလး ကေတာ့ သူ ့ ညီမေလးလို ကံေကာင္းခဲ့ပံု မရဘူး ။ ။